Μαρία Πετμεζίδου

Ομότιμη Καθηγήτρια Κοινωνικής Πολιτικής (ΔΠΘ)

Σύντομη περίληψη του άρθρου:

Guillén, Ana-Marta and Petmesidou, Maria (2020), The need for a ‘holistic’’ workplace health and wellbeing strategy: is the pandemic an opportune time for an EU breakthrough? OSE Working Paper Series, Opinion Paper No. 26, Brussels: European Social Observatory, pp. 1-16, http://www.ose.be/EN/publications/ose_paper_series.htm 

(βλ. επίσης https://www.socialeurope.eu/time-for-a-holistic-workplace-health-and-wellbeing-strategy )

Το άρθρο υποστηρίζει την επιτακτική ανάγκη για μια αποτελεσματική Ευρωπαϊκή πολιτική για την επαγγελματική υγεία και ασφάλεια (ΕΥΑ), η οποία θα αντικαταστήσει την μέχρι τώρα ακολουθούμενη αποσπασματική/κατακερματισμένη προσέγγιση στον τομέα αυτόν. 

Η πανδημία Covid-19 και η συνακόλουθη κοινωνικο-οικονομική κρίση καταδεικνύουν εμφατικά τις αρνητικές συνέπειες των διαφόρων τύπων επισφαλούς εργασίας στην επαγγελματική υγεία, εντείνουν τους κινδύνους για την υγεία και ασφάλεια που προκαλούν οι ωθούμενες από την τεχνολογία αλλαγές στην οργάνωση και ρύθμιση της εργασίας (κυρίως μέσω της ψηφιακής εργασίας, platform work, crowd employment κ.λπ.), ενισχύουν τους ψυχοκοινωνικούς παράγοντες επαγγελματικού στρες, και αποκαλύπτουν τις ανεπάρκειες στην προστασία των εργαζόμενων πρώτης γραμμής. Είναι εμφανής επίσης η παραμέληση της διάστασης του φύλου στην ΕΥΑ, παρόλο που οι γυναίκες αποτελούν την πλειονότητα των νοσοκόμων, των κοινωνικών λειτουργών και των φροντιστών που εκτίθενται σοβαρά στον κίνδυνο μόλυνσης.

Μέσα από μια σύντομη κριτική επισκόπηση των διακυμάνσεων που χαρακτηρίζουν την πορεία της πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ΕΥΑ, προβάλλεται το επιχείρημα ότι η κρίση του Covid-19 μπορεί να προσφέρει ένα παράθυρο ευκαιρίας για μια νέα προσέγγιση που θα εντάξει την ΕΥΑ στο ευρύτερο πεδίο της κοινωνικής προστασίας. Αυτή η προσέγγιση απαιτεί μια «ολιστική» στρατηγική πρόληψης, προστασίας και προαγωγής της υγείας που να αντιμετωπίζει παλιούς και νέους κινδύνους στο χώρο εργασίας και να υποστηρίζει τη γενική ευημερία των εργαζόμενων.  Αντλεί κατ’ εξοχήν από τις γενικές κατευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Οδηγίας-Πλαίσιο για την ΕΥΑ του 1989, η οποία υπό το πρίσμα του οράματος του τότε Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Jaques Delors για μια «Κοινωνική Ευρώπη», έστρεψε την έμφαση από την παραδοσιακή τακτική αποσπασματικών ρυθμίσεων σε μια στρατηγική που θα μπορούσε να συνδέσει ένα ευρύ φάσμα τομέων υγειονομικού ενδιαφέροντος: την πρόληψη των κινδύνων που σχετίζονται με την εργασία, την προώθηση υγιεινού τρόπου ζωής στην εργασία, και την προαγωγή της δημόσιας υγείας και ευημερίας. Ωστόσο, η πολιτική αυτή ορμή υπήρξε εξαιρετικά βραχύβια, καθώς από τη δεκαετία του 1990 και μετά οι νεοφιλελεύθερες προτεραιότητες προέταξαν την αρχή του οικονομικού αντίκτυπου των μέτρων ρύθμισης, η οποία έβαλε φρένο στην κανονιστική δράση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 

Για μια αποφασιστική στροφή προς μια «ολιστική» Ευρωπαϊκή στρατηγική για την ΕΥΑ τρεις παράγοντες είναι καθοριστικής σημασίας: η αναγνώριση του προβλήματος από τους σχετικούς θεσμικούς και άλλους φορείς, η προθυμία και η ικανότητά τους να ανταποκριθούν στο πρόβλημα, και η διαθεσιμότητα επιλογών άσκησης πολιτικής. Αναμφισβήτητα, παράγοντες όπως η πολιτική βούληση σε υπερεθνικό (και εθνικό) επίπεδο και η επανεκκίνηση του κοινωνικού διαλόγου μεταξύ Ευρωπαϊκών ενώσεων εργοδοτών και συνδικάτων αποτελούν κλειδί για μια ολοκληρωμένη Ευρωπαϊκή προσέγγιση. Ο Ευρωπαϊκός Πυλώνας Κοινωνικών Δικαιωμάτων καθώς και η προοπτική για ένα «καθολικό υπόβαθρο κοινωνικής προστασίας»  στις χώρες μέλη, η οποία κερδίζει έδαφος τα τελευταία χρόνια στον ακαδημαϊκό και δημόσιο διάλογο, μπορούν να αποτελέσουν σημαντικό κανονιστικό οδηγό. Επιπλέον, η νεοσύστατη Ευρωπαϊκή Αρχή Εργασίας, σε συνεργασία με τις αντίστοιχες εθνικές επιθεωρήσεις εργασίας, μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο στην παρακολούθηση της συμμόρφωσης αναφορικά με την υγεία και ασφάλεια στο χώρο εργασίας, ενώ παράλληλα θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη βαρύτητα στην ΕΥΑ στο πλαίσιο του Κοινωνικού Πίνακα Επιδόσεων (Social Scoreboard), και βασικές παράμετροι της ΕΥΑ να ενταχθούν στη διαδικασία του ενιαίου, ετήσιου κύκλου συντονισμού οικονομικής πολιτικής που αποτελεί το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο.